Izgradnja LNG terminala u Luci Bar - Opasnost ili šansa da Crna Gora postane regionalno čvorište za tečni gas?

Lokalna vlast i Barani su protiv izgradnje LNG terminala u Luci Bar, a zabrinuti su za zdravlje, biodiverzitet, turizam i ekonomiju. To je zaključak jučerašnje sjednice Otvorenog parlamenta Skupštine opštine (SO) Bar na kojoj su građani i stručna javnost raspravljali o ovom projektu.

Predsjednik Opštine Bar Dušan Raičević kazao je da je eksplicitno protiv gradnje LNG terminala u Luci Bar.

- Sve ono što je ranije bio uređen sistem mi danas živimo u jednom potpuno neuređenom sistemu gdje se stepen odgovornosti na lokalnom nivou ni ne može utvrditi zbog toga što su sve odgovornosti sa lokalnog nivoa otete - ocijenio je.

Predsjednik SO Bar i poslanik u Skupštini Crne Gore Branislav Nenezić je kazao da ne bira strane, ali ako nešto što može biti potencijalna opasnost košta milijardu eura, bolje taj novac usmjeriti negdje drugo. On je najavio da će, kao član skupštinskog Odbora za turizam, poljoprivredu i prostorno planiranje, predati zahtjev za kontrolno saslušanje ministra prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine Janka Odovića u vezi gradnje LNG terminala.

Doskorašnji premijer Dritan Abazović je u maju 2023. godine potpisao Memorandum o razumijevanju između Vlade Crne Gore i dvije američke firme o izgradnji terminala za uvoz tečnog prirodnog gasa, LNG, u Crnu Goru i instalaciji termoelektrane na gas, čije bi snabdijevanje dolazilo preko terminala u Luci Bar.

Memorandum predstavlja izraz opredijeljenosti strana potpisnica da započnu razgovore i radnje u cilju realizacije dva energetska infrastrukturna projekta i to: izgradnje i instalacije fiksnog terminala za uvoz tečnog prirodnog gasa u Crnu Goru i njegovo dalje skladištenje, regasifikaciju i transport, i projekta izgradnje i instalacije grinfild termoelektrane na gas u Crnoj Gori, čije snabdijevanje gasom dolazi preko terminala za uvoz tečnog prirodnog gasa.

Na sjednici je govorila Amra Kazazović ispred Instituta za javno zdravlje koja je kazala da ovaj gas, kao i svaki izvor energije koji već koristimo donosi određene opasnosti. Faktori rizika, po njenim riječima su proces vađenja, položaj terminala i blizina naselja i karakteristike metana kojeg u prirodnom gasu ima do 95%.

- Prirodni gas se nalazi na -162 stepena. Tako niska temperatura, ako bi direktno došla u kontakt sa čovjekom, imala bi ozbiljne posljedice. Međutim, do direktnog kontakta jako rijetko dolazi. Prije svega, taj gas je smješten u određenom materijalu koji sprečava kontakt, sprečava djelovanje tako niske temperature - navela je ona

Predstavnica NVO Bankwatch Network i koordinatorka za dekarbonizaciju sektora daljinskog grijanja na Zapadnom Balkanu, Nataša Kovačević je kazala da po postupku pristupanja Evropskoj uniji i onome što su crnogorske razvojne politike, od potpisivanja Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, ne bi smjelo doći do izgradje LNG terminala.

- Morali bismo da uvozimo gas iz Azejberdžana, a to je opet ruski gas - naglasila je.

Potpisivanje memoranduma 2023. godine je, kako su predstavnici tadašnje vlasti kazali, i želja da se samnji uticaj ruske energetike.

Kovačević je istakla opasnost ovog gasa i terminala za životnu sredinu i uticaj na klimatske promjene za koje je, kako je navela, 25% zaslužan ovaj gas. Naglasila je da se treba pričati o čistim izvorima energije, obnovljivim izvorima i solarnoj energiji a ne gasu od kojeg se Evropa i svijet udaljavaju.

Kovačević je kazala da je od 1944. godine zabilježeno 13 ozbiljnih hazarda, odnosno katastrofa i da je skoro uvijek bilo ljudskih žrtava, a da Crna Gora nije dobra u kontroli onoga što je u lučkim terminalima.

- U Alžiru 2004. godine imali su 28 žrtava i 120 povrijeđenih. Onda u Sanu, u Paniku ili, u Meksiku 1984. godine 500 žrtava i bila je ekstenzivna šteta na drugim objektima usljed eksplozija. U Sjevernoj Koreji 2013. godine, bilo je 5 žrtava - navela je.

Advokatica i Baranka Vesna Čejović kazala je da ako bi se realizovao ovaj projekat on bi za dugi niz godina imao ogromne posljedice po turističku ekonomiju, životne resurse, ekologiju, ambijent i na zdravlje ljudi.

Baranin i prvi oficir broda za prevoz LNG gasa u Shell kompaniji, Miloš Mirković, kazao je da LNG nije otrovan gas i da ne bi zagađivao more i atmosferu.

On je objasnio da je LNG zapravo prirodni tečni gas i trenutno najčistije fosilno gorivo koje se dobija tako što se gas pretvara u tečno stanje tako što se drži po pritiskom većim od 43 bara ili hlađenjem na -160 stepeni Celzijusa.

Taj gas se nalazi pod zemljom i sastoji se od 93% metana sa zanemarljivim udjelom butana, propana i azota.

Metan, kazao je on, nije otrovan ali jeste zapaljiv kada se nađe u atmosferi pomiješan sa kiseonikom između 5 do 16 odsto. Naveo je da dok god je u tečnom stanju nije zapaljiv, niti je zapaljiv dok god je u tanku ili cjevovodu te da se dodaju mirisi za lako prepoznavanje curenja.

- Ne znam odakle dolaze informacije da je ta tehnologija na izdisaju - odgovorio je Mirković prethodnim govornicama i dodao da je komplikovaniji za prevoz a bezbjedniji u tečnom stanju nego dok je u gasu. Narednih 20 do 30 godina, navodi on, će biti ulaganja u gas te da je solarna energija neisplativa.

On tvrdi da LNG nije u velikoj mjeri štetan za okolinu i kazao je da ako bi došlo do ispuštanja to bi se desilo uspravno a ne vodoravno, kako su govornice prije njega kazale, i ne bi došlo do eksplozije ili opasnosti za grad.

U diskusiji su učestvovali i građani koji su iznijeli dominantno negativan stav povodom izgradnje LNG terminala, zabrinuti su za brdo Volujica, a uputili su i kritike bivšem premijeru Abazoviću.

Na Otvorenom parlamentu učestvovalo je oko 30 građana, poslanici vladajućih stranaka i dva poslanika opozicije.

Komesar za proširenje EU Oliver Varhelji najavio je prilikom sastanka sa Abazovićem u oktobru prošle godine da je EU spremna da u partnerstvu sa Crnom Gorom gradi LNG terminal u Crnoj Gori.

On je naveo da bi izgradnja gasnog terminala u Baru bila od velike važnosti za Crnu Goru i region, imajući u vidu energetsku krizu izazvanu agresijom Rusije na Ukrajinu. Njegovom izgradnjom Crna Gora bi postala čvorište za druge države regiona kada je u pitanju tečni gas.

Premijer je tada podsjetio da je Vlada ranije potpisala memorandum sa američkim investitorima u vezi sa LNG terminalom u Baru, ocjenjujući istovremeno da je interesovanje i spremnost EU partnera da se jedan ovakav projekat finansira iz evropskih fondova